زندگینامه: مهدی آذر یزدی (1301- 1388)

مهدی آذر یزدی نویسنده معروف داستانهای کودکان فرزند حاج علی اکبر رشید بسال ۱۳۰۱ در خرمشاه که در آن زمان تا شهر یزد به اندازه‌ی یک رودخانه‌ خشک و مقداری زمین‌های کشاورزی، فاصله داشت اما حالا جزئی از شهر یزد شده است، متولد شد. وی از هشت سالگی همراه پدرش روی باغ و زمین رعیتی کار کرد و در زندگی‌نامه‌ خود می‌نویسد: "من تا بیست سالگی نانی را می‌خوردم که مادرم توی خانه می‌پخت و لباسی را می‌پوشیدم که مادرم آن را با دست خود می‌دوخت. به همین علت چون مثل لباده بلند بود بچه‌ها مرا "شیخ" صدا می‌زدند! مختصر خواندن و نوشتن را توی خانه از پدرم یاد گرفتم و قرآن را از مادربزرگم. ما توی خانه هفت- هشت کتاب بیشتر نداشتیم که عبارت بودند از قرآن، مفاتیح، حلیه‌المتقین، عین‌الحیاه، معراج‌السعاده، نصاب‌الصبیان،‌ جامع‌المقدمات و..."  

خانواده ی آذر یزدی، جزء خانواده جدیدالاسلام ها بودند ؛ یعنی قبلاً زرتشتی و سه چهار نسل پیش مسلمان شدند، خانواده ای کم جمعیت با مردمی فقیر. پدر او جز کار و رعیتی و باغبانی ، درآمد دیگری نداشت ، کم سواد بود و خیلی خشک و وسواسی و متعصب. 1

آذر یزدی در جای دیگراز خاطرات خود می‌نویسد: "در خانه‌ ما برنج اصلاً مصرف نداشت. فقط سالی یک‌بار پلو می‌پختیم؛‌ که آن‌هم نوروز بود... در محیط محله‌ ما کسی کتاب نمی‌خواند جز سه- چهار نفر روحانی اهل منبر... جز همان کتاب‌های خانه، پدرم هرگز کتاب تازه‌ای نخرید... من اصلاً متوجه نبودم که ما مردم فقیری هستیم. از همان زندگی که به آن عادت کرده بودیم، راضی بودم... اولین بار که حسرت را تجربه کردم موقعی بود که دیدم پسرخاله پدرم که هر دو هشت ساله بودیم، چند تا کتاب دارد که من هم می‌خواستم و نداشتم. به نظرم ظلمی از این بزرگ‌تر نمی‌آمد که آن بچه که سواد نداشت آن کتاب‌ها را داشته باشد و من که سواد داشتم، نداشته باشم... شب رفتم توی زیرزمین و ساعت‌ها گریه کردم؛ و از همان زمان عقده‌ی کتاب پیدا کردم که هنوز هم دارم! از خوراک و لباس و همه چیز زندگی‌ام صرفه‌جویی می‌کنم و کتاب می‌خرم و از هر تفریحی پرهیز می‌کنم و به جای آن کتاب می‌خوانم...." بر این اساس می‌توان زندگی مهدی آذر یزدی را در سه کلمه خلاصه کرد: سختی، فقر و کتاب.2

استاد آذر یزدی در ۱۳۲۲ به تهران آمد و مقیم تهران گردید. تحصیلات او بیشتر در حوزه های علمی و دینی قدیم انجام شده است و در 54 سالگی وقتی برای اولین‌بار یک کلاس درس دید، نتوانست جلو گریه‌اش را بگیرد. قبل از آنکه به کار نگارش داستانهای کودکان بپردازد، به مشاغل گوناگون و از جمله عکاسی و کتابفروشی اشتغال داشته است .وی از سال ۱۳۳۶ با توجه به زمینه و مطالعات وسیع قبلی اش شروع به نوشتن داستانهای گوناگون برای کودکان نمود. وی با انتخاب سبک بخصوصی در تهیه و نگارش داستانهایش بصورت یکی از نویسندگان ورزیده و مطلع داستانهای کودکان در ادبیات معاصر ایران در آمده است. آذر یزدی پنج کتاب در مجموعه " قصه های تازه از کتابهای کهن " انتشار داد. وی ترجمه ای بنام " گربه ناقلا " و حکایت منظومی بنام " شعر قند و عسل " و همچنین دو کتاب آموزشی بنام "خود آموز عکاسی و خود آموز شطرنج " نیز دارد .یکی از مجموعه داستانهای او برنده جایزه یونسکو در ایران و دیگری برنده عنوان کتاب برگزیده سال از طرف شورای کتاب کودک گردیده است.3 وی در سال ۷۳ بدلیل نداشتن پول اجاره خانه در تهران دوباره به یزد بازگشت. به خانه پدرى رفت که با آرامش بنشیند و بنویسد؛ پشیمان شد، ولى دیگر توان جابه جایى نداشت.

آذریزدی نویسنده ادبیات کودکان ایران در بازنویسی و بازآفرینی آثار کهن پیشگام بوده و همواره در آرامش به کار خود داده است. تعدادى دیگر از نوشته های آذر یزدی عبارتند از: "قصه هاى تازه از کتابهاى کهن"، "خیر و شر"، "حق و ناحق"، "ده حکایت"، "بچه آدم"، "پنج افسانه"، "مرد و نامرد"،" قصه ها و مثل ها"، "هشت بهشت"، "بافنده دانا"، "اصل موضوع و دوازده حکایت دیگر"‎،" فرهنگ یزدى"‎، "دستور طباخى و خانه دارى"‎، "لبخند"‎،" گربه ناقلا"‎، "مثنوى بچه خوب"،" خاله گوهر"، "فالگیر"‎، "مکتبخانه"‎،" قصه هاى ساده‎"،" گربه تنبل‎"، "چهل حدیث" و ...

معروفترین کتاب آذر یزدی "قصه های خوب برای بچه های خوب" نام دارد که در 8 جلد گردآوری و تالیف شده است و شامل موارد زیر است: اولین کتاب دارای بیست و پنج قصه است که از کتاب کلیله و دمنه انتخاب شده است و از اصل آن ساده تر می‌باشد. جلد دوم از این مجموعه دارای بیست و یک قصه است که همه آنها از کتاب مرزبان نامه انتخاب و ساده نویسی شده است. کتاب سوم از دو کتاب سندباد نامه و قابوسنامه اخذ گردید. در جلد چهارم قصه‌های برگزیده و نو ساخته از کتاب مثنوی مولوی را می خوانیم. جلد پنجم از مجموعه قصه‏‌های خوب برای بچه‏‌های خوب دارای 18 قصه قرآنی است که بیشتر شامل قصه‏‌های پیامبران می باشد .کتاب ششم از مجموعه قصه های خوب برای بچه‏‌های خوب دارای 21 داستان از آثار شیخ عطار است که به بیان ساده و قابل فهم برای کودکان نوشته شده است. جلد هفتم تحت عنوان قصه‏‌های گلستان و ملستان دارای داستانهایی از گلستان سعدی و مجموعه هایی که بعد از گلستان نوشته شده را در بر می‏‌گیرد .جلد هشتم از مجموعه قصه های خوب برای بچه‏‌های خوب شامل قصه‏هایی از زندگانی چهارده معصوم می‏‌باشد که از کتب مختلفی جمع‏‌آوری شده است. آذر یزدی پس از انقلاب هم چهره ماندگار شد و محفل‌ها و انجمن‌های مختلف برای او بزرگداشت های متعدد برپا کردند.

آذر یزدی دوست کودکان ایران که او را پرتیراژترین نویسنده‌ تاریخ ادبیات کودک و نوجوان ایران می‌دانند به غیر از کتاب فرزندی نداشت. وی زمانی که برای آخرین ‌بار به کرج آمد تا نوشتن را سر بگیرد و دو کارش را کامل کند و به چاپ بسپرد راهی بیمارستان شد و درهیجدهم تیر 88 در هشتاد و هفت سالگی در بیمارستان آتیه تهران دار فانی را وداع گفت. رهبر انقلاب ضمن تعریف از آثار مهدی آذر یزدی فرمودند که در دوران قبل از انقلاب، بعضی از مجلدات"قصه‌های خوب..." را برای مطالعه فرزندانشان می‌خریده‌اند.