زندگینامه و آثار جلال آل‌احمد
جلال در سال 1302 در محله سید نصرالدین از مجله‌های قدیمی شهر تهران در خانواده‌ای روحانی و اصالتا اهل طالقان به دنیا آمد. کودکی وی در محیطی کاملا مذهبی گذشت. پدر جلال تمام سعی خود را بکار بست تا از او جانشینی برای خود پرورش دهد.نام: جلال آل احمد
زادروز: ۱۱ آذر ۱۳۰۲ - تهران
درگذشت: ۱۸ شهریور ۱۳۴۸ (۴۵ سال) - اَسالِم، گیلان
آرامگاه: شهر ری،مسجد فیروزآبادی در شهر ری
ملیت: ایرانی
پیشه: نویسنده، منتقد، دبیر
همسر: سیمین دانشور
جلال در سال 1302 در محله سید نصرالدین از مجله‌های قدیمی شهر تهران در خانواده‌ای روحانی و اصالتا اهل طالقان به دنیا آمد. کودکی وی در محیطی کاملا مذهبی گذشت. پدر جلال تمام سعی خود را بکار بست تا از او جانشینی برای خود پرورش دهد.
اما کوشش‌های پدر در تربیت مذهبی کودک به ناکامی انجامید و پس از پایان یافتن دوره تابستان جلال روانه بازار کار شد تا حداقل حرفه‌ای برای گذران زندگی خود بیاموزد. جلال روزها به کارهایی چون ساعت‌سازی، سیم‌کشی برق، چرم فروشی و ... می‌پرداخت و شب‌ها دور از چشم پدر در کلاس‌های شبانه مدرسه «درالفنون» به تحصیل خود ادامه می‌داد. دوران دبیرستان او نیز مصادف با جنگ دوم جهانی بود. در همین دوران پدر به دلیل حضور برادر بزرگ‌تر جلال در نجف، شرایط را برای اجرای خواست قلبی خود فراهم دید و بار دیگر فرزند جوان خود را روانه نجف کرد تا به تحصیل علوم حوزوی بپردازد. اما جلال بیش‌تر از دو ماه زندگی با برادر را تاب نیاورد و به ایران بازگشت.
پس از بازگشت از نجف در سال 1322 وارد دانشسرای عالی شد و در سال 1325 در رشته ادبیات فارغ‌التحصیل شد. جلال در سال 1324 با چاپ داستان «زیارت» در مجله سخن به دنیای نویسندگی قدم گذاشت و در همان سال مجموعه داستانی به نام «دید و بازدید» را منتشر کرد. وی در سال 1326، به عنوان آموزگار در وزارت فرهنگ مشغول به کار شد و در همین زمان تحصیلات خود را در رشته ادبیات فارسی ادامه داد. او در رسال 1327 در اتوبوس اصفهان به تهران با سیمین دانشور، داستان نویس و مترجم معاصر، آشنا شد و در سال 1329 با وی ازدواج کرد.
آل احمد در سال 1330 پیش از آنکه از رساله دکترای خود با عنوان «قصه هزار و یک شب» دفاع کند، تحصیلات دانشگاهی خود را نیمه کاره رها کرد. در کتاب «خدمت و خیانت روشنفکران» جلال بی‌علاقگی خود را نسبت به دریافت درجه «دکترا» به کم سوادی برخی از استادان دانشگاه مربوط دانست. جلال همچنین در دیدار با علی شریعتی از نیمه کاره رها کردن تحصیلات تکمیلی خود به عنوان «موهبت» یاد کرد. این نویسنده و مترجم در 18 شهریور 1348 پس از سال‌ها قلم زدن در عرصه‌های مختلف نوشتاری در حالی که در کلبه‌ای در جنگل‌های اسالم گیلان زندگی می‌کرد، دارفانی را وداع گفت.
* آثار آل‌احمدآثار این ادیب و مترجم را می‌توان به داستان، سفرنامه، مقالات، ترجمه و نامه‌ها تقسیم کرد.
داستان:
مجموعه داستان «دید و بازدید» نخستین اثر ادبی آل‌احمد محسوب می‌شود که در سال 1324 منتشر شد. این مجموعه، ابتدا 10 داستان کوتاه بود که در چاپ هفتم آن دو داستان دیگر به آن افزوده شد. جلال در این مجموعه با نثری طنزآلود به انتقال از مسائل اجتماعی پرداخت.
وی مجموعه داستان دیگری را با نام «از رنجی که می‌بریم» در سال 1326 منتشر کرد. در این مجموعه 7 داستان کوتاه آمده بود و جلال در آن به شکست احزاب در اجتماع آن روز ایران، اشاراتی کرده بود.
«سه تار» مجموعه داستان دیگری از این نویسنده ایرانی است که در سال 1327 منتشر شد. در این مجموعه سیزده داستان کوتاه آمده است. فضای این داستان‌ها لبریز از شکست و ناکامی‌های قشرهای فرودست جامعه است.
سال 1331، سال انتشار مجموعه نه داستان کوتاه به نام «زن زیادی» است. جلال در این کتاب که حاوی یک مقدمه نیز هست، به تصویر شخصیت زنان قشرهای مختلف پرداخته است.
جلال در «سرگذشت کندوها» که نخستین داستان نسبتا بلند او بود، به قضیه نفت و شکست مبارزات سیاسی سال‌های 29 تا 31 پرداخت. او در این کتاب به سبک قصه‌های سنتی ایران، با «یکی بود یکی نبود» داستان خود را آغاز می‌کند.
«مدیر مدرسه» داستان نسبتا بلندی از جلال آل احمد است که در سال 1337 منتشر شد.
این داستان به نوعی بیان خاطرات فرهنگی آل‌احمد است. خود او در مورد این کتاب گفته است: «حاصل اندیشههای خصوصی و برداشت‌های سریع عاطفی از حوزه بسیار کوچک اما بسیار موثر فرهنگ و مدرسه».
جلال در این کتاب به روابط افراد یک مدرسه با هم و روابط مدرسه با جامعه پرداخته است.
سال 1340 جلال داستان بلند تاریخی «نون والقلم» را به نگارش در آورد. عنوان این کتاب اشاره به سوره 68 قرآن است.
نویسنده در این داستان به سنت قصه‌گویی شرقی، دلایل شکست نهضت‌های سیاسی آن دوران را در لفافه یک دوران تاریخی، مورد ارزیابی و نقد قرار داده‌است.
تمبر یادبود
حوادث داستان «نون والقلم» مربوط به اوایل حکومت صفویان است و زبان آن به اقتضای زمان آن نسبتا کهنه است.
«نفرین زمین»رمان دیگری از جلال است که در سال 1346 منتشر شد. رمانی روستایی که بازتابی از جریان‌های مربوط به اصلاحات ارضی در آن بیان شده است.
«پنج داستان» جلال در سال 1350 یعنی دو سال پس از مرگ او منتشر شد.
اثر داستانی دیگر جلال، مجموعه شش قصه کوتاه قدیمی از «طوطی نامه» بود که با تحریری نو در سال 1351 منتشر شد.
آل احمد این قصه‌ها را با همکاری سیمین دانشور در زمانی که مشغول تدوین پایان نامه دکترای خود بود، یافته بود.
آخرین اثر داستانی آل احمد رمان کوتاه «سنگی بر گوری» است که موضوع آن فرزند نداشتن وی است.
این داستان برای نخستین بار 12 سال پس از مرگ وی در سال 1360 منتشر شد.
سفرنامه:
سفرنامه‌های جلال را می‌توان در این کتاب‌ها خلاصه کرد: اورازان (1333)، تات‌نشین‌های بلوک زهرا (1337)، جزیره خارک در یتیم خلیج فارس (1339)، خسی در میقات (1345)، سفر به ولایت عزرائیل (1363)، سفر روس (1369) سفر آمریکا و سفر اروپا که هنوز منتشر نشده‌اند.
مقالات:مقالات و کتابهای تحقیقی این نویسنده ایرانی از این قرار هستند: گزارش‌ها (1325)، حزب توده سر دو راه (1326)، هفت مقاله (1333)، سه مقاله دیگر (1341)، غرب زدگی (1341)، کارنامه سه ساله (1341)، ارزیابی شتابزده (1342)، گفتگوها (1346)، یک چاه و دو چاله (1356) و در خدمت و خیانت روشنفکران (1356).
ترجمه:آل احمد آثار مهمی را از آلبرکامو، آندره ژید، ژان پل سارتر و داستایوفسکی ترجمه کرده است.
آثاری که آل‌احمد آنها را به فارسی برگردانده است عبارتند از: «عزاداریهای نامشروع» (1322)، «محمد آخرالزمان» نوشته بل کازانوا (1326)، «قمارباز» اثر داستایوفسکی(1327)، «بیگانه» اثر آلبرکامو به همراه علی اصغر خبره زاده (1328)، «سوء تفاهم» اثر کامو (1329)، «دستهای آلوده» اثر سارتر (1331)، «بازگشت از شوروی» اثر ژید (1333)، «مائده‌های زمینی» اثر ژید به همراه پرویز داریوش (1343)، «کرگدن» اثر یونسکو، (1345)، «عبور از خطـ» اثر یونگر به همراه محمود هومن (1346)، «تشنگی و گشنگی» اثر یونسکو (1351)، که در حدود 50 صفحه از این آخرین کتاب را آل‌احمد ترجمه کرده بود که مرگ باعث نشد آن را به پایان ببرد و پس از وی منوچهر هزارخانی بقیه کتاب را ترجمه کرد.
نامه‌ها:نامه‌های جلال در سال 1364 منتشر شد. این مجموعه حاوی نامه‌های او به دوستان دور و نزدیکش است.
* معرفی برخی از آثار منتشر شده درباره جلال1 - «غروب جلال»، نوشته سیمین دانشور است و دو بخش را شامل می‌شود: بخش اول «شوهرم جلال» که درباره زندگی و اندیشههای آل احمد نوشته شده است و بخش دوم «غروب جلال» که درباره روزهای پایانی زندگی آل احمد است و صحبت‌هایی درباره فوت او مطرح می‌شود
این کتاب در سال 1360 منتشر شد.
2 - «نقدی بر غربزدگی» نوشته داریوش آشوری.
3 - «چکامه زخم» مجموعه 47 شعر است که برای آل احمد سروده شده‌است این مجموعه را علی بهداروند در سال 1372 منتشر کرد.
در این کتاب شعرهایی از مهدی اخوان ثالث، احمد شاملو، م.آزاد و حسین منزوی آمده است.
4 - «عامیانه‌های جلال آل‌احمد»، نوشته محمدرضا دربیگی که در سال 1377 منتشر شد.
5 - «یادنامه جلال آل‌احمد» مجموعه مقاله‌هایی از علی شریعتی، محمد علی جمالزاده، عبدالکریم سروش، آیت‌الله طالقانی و دیگر موافقان و مخالفان جلال آل‌احمد است که درباره او نوشته شده‌اند. این کتاب را علی دهباشی در سال 1378 منتشر کرد.
6 - «خشت و شیشه» نوشته ناصر فتحی راسخ است که درباره هنر معماری در آثار جلال بحث می‌کند. این کتاب در سال 1386 منتشر شد. قانونی هر ناشری اجازه دارد آثار وی را همچون دیگر نویسندگان منتشر کند.
نام: جلال آل احمد
زادروز: ۱۱ آذر ۱۳۰۲ - تهران
درگذشت: ۱۸ شهریور ۱۳۴۸ (۴۵ سال) - اَسالِم، گیلان
آرامگاه: شهر ری،مسجد فیروزآبادی در شهر ری
ملیت: ایرانی
پیشه: نویسنده، منتقد، دبیر
همسر: سیمین دانشور
جلال در سال 1302 در محله سید نصرالدین از مجله‌های قدیمی شهر تهران در خانواده‌ای روحانی و اصالتا اهل طالقان به دنیا آمد. کودکی وی در محیطی کاملا مذهبی گذشت. پدر جلال تمام سعی خود را بکار بست تا از او جانشینی برای خود پرورش دهد.
اما کوشش‌های پدر در تربیت مذهبی کودک به ناکامی انجامید و پس از پایان یافتن دوره تابستان جلال روانه بازار کار شد تا حداقل حرفه‌ای برای گذران زندگی خود بیاموزد. جلال روزها به کارهایی چون ساعت‌سازی، سیم‌کشی برق، چرم فروشی و ... می‌پرداخت و شب‌ها دور از چشم پدر در کلاس‌های شبانه مدرسه «درالفنون» به تحصیل خود ادامه می‌داد. دوران دبیرستان او نیز مصادف با جنگ دوم جهانی بود. در همین دوران پدر به دلیل حضور برادر بزرگ‌تر جلال در نجف، شرایط را برای اجرای خواست قلبی خود فراهم دید و بار دیگر فرزند جوان خود را روانه نجف کرد تا به تحصیل علوم حوزوی بپردازد. اما جلال بیش‌تر از دو ماه زندگی با برادر را تاب نیاورد و به ایران بازگشت.
پس از بازگشت از نجف در سال 1322 وارد دانشسرای عالی شد و در سال 1325 در رشته ادبیات فارغ‌التحصیل شد. جلال در سال 1324 با چاپ داستان «زیارت» در مجله سخن به دنیای نویسندگی قدم گذاشت و در همان سال مجموعه داستانی به نام «دید و بازدید» را منتشر کرد. وی در سال 1326، به عنوان آموزگار در وزارت فرهنگ مشغول به کار شد و در همین زمان تحصیلات خود را در رشته ادبیات فارسی ادامه داد. او در رسال 1327 در اتوبوس اصفهان به تهران با سیمین دانشور، داستان نویس و مترجم معاصر، آشنا شد و در سال 1329 با وی ازدواج کرد.
آل احمد در سال 1330 پیش از آنکه از رساله دکترای خود با عنوان «قصه هزار و یک شب» دفاع کند، تحصیلات دانشگاهی خود را نیمه کاره رها کرد. در کتاب «خدمت و خیانت روشنفکران» جلال بی‌علاقگی خود را نسبت به دریافت درجه «دکترا» به کم سوادی برخی از استادان دانشگاه مربوط دانست. جلال همچنین در دیدار با علی شریعتی از نیمه کاره رها کردن تحصیلات تکمیلی خود به عنوان «موهبت» یاد کرد. این نویسنده و مترجم در 18 شهریور 1348 پس از سال‌ها قلم زدن در عرصه‌های مختلف نوشتاری در حالی که در کلبه‌ای در جنگل‌های اسالم گیلان زندگی می‌کرد، دارفانی را وداع گفت.
* آثار آل‌احمدآثار این ادیب و مترجم را می‌توان به داستان، سفرنامه، مقالات، ترجمه و نامه‌ها تقسیم کرد.
داستان:
مجموعه داستان «دید و بازدید» نخستین اثر ادبی آل‌احمد محسوب می‌شود که در سال 1324 منتشر شد. این مجموعه، ابتدا 10 داستان کوتاه بود که در چاپ هفتم آن دو داستان دیگر به آن افزوده شد. جلال در این مجموعه با نثری طنزآلود به انتقال از مسائل اجتماعی پرداخت.
وی مجموعه داستان دیگری را با نام «از رنجی که می‌بریم» در سال 1326 منتشر کرد. در این مجموعه 7 داستان کوتاه آمده بود و جلال در آن به شکست احزاب در اجتماع آن روز ایران، اشاراتی کرده بود.
«سه تار» مجموعه داستان دیگری از این نویسنده ایرانی است که در سال 1327 منتشر شد. در این مجموعه سیزده داستان کوتاه آمده است. فضای این داستان‌ها لبریز از شکست و ناکامی‌های قشرهای فرودست جامعه است.
سال 1331، سال انتشار مجموعه نه داستان کوتاه به نام «زن زیادی» است. جلال در این کتاب که حاوی یک مقدمه نیز هست، به تصویر شخصیت زنان قشرهای مختلف پرداخته است.
جلال در «سرگذشت کندوها» که نخستین داستان نسبتا بلند او بود، به قضیه نفت و شکست مبارزات سیاسی سال‌های 29 تا 31 پرداخت. او در این کتاب به سبک قصه‌های سنتی ایران، با «یکی بود یکی نبود» داستان خود را آغاز می‌کند.
«مدیر مدرسه» داستان نسبتا بلندی از جلال آل احمد است که در سال 1337 منتشر شد.
این داستان به نوعی بیان خاطرات فرهنگی آل‌احمد است. خود او در مورد این کتاب گفته است: «حاصل اندیشههای خصوصی و برداشت‌های سریع عاطفی از حوزه بسیار کوچک اما بسیار موثر فرهنگ و مدرسه».
جلال در این کتاب به روابط افراد یک مدرسه با هم و روابط مدرسه با جامعه پرداخته است.
سال 1340 جلال داستان بلند تاریخی «نون والقلم» را به نگارش در آورد. عنوان این کتاب اشاره به سوره 68 قرآن است.
نویسنده در این داستان به سنت قصه‌گویی شرقی، دلایل شکست نهضت‌های سیاسی آن دوران را در لفافه یک دوران تاریخی، مورد ارزیابی و نقد قرار داده‌است.
تمبر یادبود
حوادث داستان «نون والقلم» مربوط به اوایل حکومت صفویان است و زبان آن به اقتضای زمان آن نسبتا کهنه است.
«نفرین زمین»رمان دیگری از جلال است که در سال 1346 منتشر شد. رمانی روستایی که بازتابی از جریان‌های مربوط به اصلاحات ارضی در آن بیان شده است.
«پنج داستان» جلال در سال 1350 یعنی دو سال پس از مرگ او منتشر شد.
اثر داستانی دیگر جلال، مجموعه شش قصه کوتاه قدیمی از «طوطی نامه» بود که با تحریری نو در سال 1351 منتشر شد.
آل احمد این قصه‌ها را با همکاری سیمین دانشور در زمانی که مشغول تدوین پایان نامه دکترای خود بود، یافته بود.
آخرین اثر داستانی آل احمد رمان کوتاه «سنگی بر گوری» است که موضوع آن فرزند نداشتن وی است.
این داستان برای نخستین بار 12 سال پس از مرگ وی در سال 1360 منتشر شد.
سفرنامه:
سفرنامه‌های جلال را می‌توان در این کتاب‌ها خلاصه کرد: اورازان (1333)، تات‌نشین‌های بلوک زهرا (1337)، جزیره خارک در یتیم خلیج فارس (1339)، خسی در میقات (1345)، سفر به ولایت عزرائیل (1363)، سفر روس (1369) سفر آمریکا و سفر اروپا که هنوز منتشر نشده‌اند.
مقالات:مقالات و کتابهای تحقیقی این نویسنده ایرانی از این قرار هستند: گزارش‌ها (1325)، حزب توده سر دو راه (1326)، هفت مقاله (1333)، سه مقاله دیگر (1341)، غرب زدگی (1341)، کارنامه سه ساله (1341)، ارزیابی شتابزده (1342)، گفتگوها (1346)، یک چاه و دو چاله (1356) و در خدمت و خیانت روشنفکران (1356).
ترجمه:آل احمد آثار مهمی را از آلبرکامو، آندره ژید، ژان پل سارتر و داستایوفسکی ترجمه کرده است.
آثاری که آل‌احمد آنها را به فارسی برگردانده است عبارتند از: «عزاداریهای نامشروع» (1322)، «محمد آخرالزمان» نوشته بل کازانوا (1326)، «قمارباز» اثر داستایوفسکی(1327)، «بیگانه» اثر آلبرکامو به همراه علی اصغر خبره زاده (1328)، «سوء تفاهم» اثر کامو (1329)، «دستهای آلوده» اثر سارتر (1331)، «بازگشت از شوروی» اثر ژید (1333)، «مائده‌های زمینی» اثر ژید به همراه پرویز داریوش (1343)، «کرگدن» اثر یونسکو، (1345)، «عبور از خطـ» اثر یونگر به همراه محمود هومن (1346)، «تشنگی و گشنگی» اثر یونسکو (1351)، که در حدود 50 صفحه از این آخرین کتاب را آل‌احمد ترجمه کرده بود که مرگ باعث نشد آن را به پایان ببرد و پس از وی منوچهر هزارخانی بقیه کتاب را ترجمه کرد.
نامه‌ها:نامه‌های جلال در سال 1364 منتشر شد. این مجموعه حاوی نامه‌های او به دوستان دور و نزدیکش است.
* معرفی برخی از آثار منتشر شده درباره جلال1 - «غروب جلال»، نوشته سیمین دانشور است و دو بخش را شامل می‌شود: بخش اول «شوهرم جلال» که درباره زندگی و اندیشههای آل احمد نوشته شده است و بخش دوم «غروب جلال» که درباره روزهای پایانی زندگی آل احمد است و صحبت‌هایی درباره فوت او مطرح می‌شود
این کتاب در سال 1360 منتشر شد.
2 - «نقدی بر غربزدگی» نوشته داریوش آشوری.
3 - «چکامه زخم» مجموعه 47 شعر است که برای آل احمد سروده شده‌است این مجموعه را علی بهداروند در سال 1372 منتشر کرد.
در این کتاب شعرهایی از مهدی اخوان ثالث، احمد شاملو، م.آزاد و حسین منزوی آمده است.
4 - «عامیانه‌های جلال آل‌احمد»، نوشته محمدرضا دربیگی که در سال 1377 منتشر شد.
5 - «یادنامه جلال آل‌احمد» مجموعه مقاله‌هایی از علی شریعتی، محمد علی جمالزاده، عبدالکریم سروش، آیت‌الله طالقانی و دیگر موافقان و مخالفان جلال آل‌احمد است که درباره او نوشته شده‌اند. این کتاب را علی دهباشی در سال 1378 منتشر کرد.
6 - «خشت و شیشه» نوشته ناصر فتحی راسخ است که درباره هنر معماری در آثار جلال بحث می‌کند. این کتاب در سال 1386 منتشر شد. قانونی هر ناشری اجازه دارد آثار وی را همچون دیگر نویسندگان منتشر کند.
زادروز: ۱۱ آذر ۱۳۰۲ - تهران
درگذشت: ۱۸ شهریور ۱۳۴۸ (۴۵ سال) - اَسالِم، گیلان
آرامگاه: شهر ری،مسجد فیروزآبادی در شهر ری
ملیت: ایرانی
پیشه: نویسنده، منتقد، دبیر
همسر: سیمین دانشور
جلال در سال 1302 در محله سید نصرالدین از مجله‌های قدیمی شهر تهران در خانواده‌ای روحانی و اصالتا اهل طالقان به دنیا آمد. کودکی وی در محیطی کاملا مذهبی گذشت. پدر جلال تمام سعی خود را بکار بست تا از او جانشینی برای خود پرورش دهد.
اما کوشش‌های پدر در تربیت مذهبی کودک به ناکامی انجامید و پس از پایان یافتن دوره تابستان جلال روانه بازار کار شد تا حداقل حرفه‌ای برای گذران زندگی خود بیاموزد. جلال روزها به کارهایی چون ساعت‌سازی، سیم‌کشی برق، چرم فروشی و ... می‌پرداخت و شب‌ها دور از چشم پدر در کلاس‌های شبانه مدرسه «درالفنون» به تحصیل خود ادامه می‌داد. دوران دبیرستان او نیز مصادف با جنگ دوم جهانی بود. در همین دوران پدر به دلیل حضور برادر بزرگ‌تر جلال در نجف، شرایط را برای اجرای خواست قلبی خود فراهم دید و بار دیگر فرزند جوان خود را روانه نجف کرد تا به تحصیل علوم حوزوی بپردازد. اما جلال بیش‌تر از دو ماه زندگی با برادر را تاب نیاورد و به ایران بازگشت.
پس از بازگشت از نجف در سال 1322 وارد دانشسرای عالی شد و در سال 1325 در رشته ادبیات فارغ‌التحصیل شد. جلال در سال 1324 با چاپ داستان «زیارت» در مجله سخن به دنیای نویسندگی قدم گذاشت و در همان سال مجموعه داستانی به نام «دید و بازدید» را منتشر کرد. وی در سال 1326، به عنوان آموزگار در وزارت فرهنگ مشغول به کار شد و در همین زمان تحصیلات خود را در رشته ادبیات فارسی ادامه داد. او در رسال 1327 در اتوبوس اصفهان به تهران با سیمین دانشور، داستان نویس و مترجم معاصر، آشنا شد و در سال 1329 با وی ازدواج کرد.
آل احمد در سال 1330 پیش از آنکه از رساله دکترای خود با عنوان «قصه هزار و یک شب» دفاع کند، تحصیلات دانشگاهی خود را نیمه کاره رها کرد. در کتاب «خدمت و خیانت روشنفکران» جلال بی‌علاقگی خود را نسبت به دریافت درجه «دکترا» به کم سوادی برخی از استادان دانشگاه مربوط دانست. جلال همچنین در دیدار با علی شریعتی از نیمه کاره رها کردن تحصیلات تکمیلی خود به عنوان «موهبت» یاد کرد. این نویسنده و مترجم در 18 شهریور 1348 پس از سال‌ها قلم زدن در عرصه‌های مختلف نوشتاری در حالی که در کلبه‌ای در جنگل‌های اسالم گیلان زندگی می‌کرد، دارفانی را وداع گفت.
* آثار آل‌احمدآثار این ادیب و مترجم را می‌توان به داستان، سفرنامه، مقالات، ترجمه و نامه‌ها تقسیم کرد.
داستان:
مجموعه داستان «دید و بازدید» نخستین اثر ادبی آل‌احمد محسوب می‌شود که در سال 1324 منتشر شد. این مجموعه، ابتدا 10 داستان کوتاه بود که در چاپ هفتم آن دو داستان دیگر به آن افزوده شد. جلال در این مجموعه با نثری طنزآلود به انتقال از مسائل اجتماعی پرداخت.
وی مجموعه داستان دیگری را با نام «از رنجی که می‌بریم» در سال 1326 منتشر کرد. در این مجموعه 7 داستان کوتاه آمده بود و جلال در آن به شکست احزاب در اجتماع آن روز ایران، اشاراتی کرده بود.
«سه تار» مجموعه داستان دیگری از این نویسنده ایرانی است که در سال 1327 منتشر شد. در این مجموعه سیزده داستان کوتاه آمده است. فضای این داستان‌ها لبریز از شکست و ناکامی‌های قشرهای فرودست جامعه است.
سال 1331، سال انتشار مجموعه نه داستان کوتاه به نام «زن زیادی» است. جلال در این کتاب که حاوی یک مقدمه نیز هست، به تصویر شخصیت زنان قشرهای مختلف پرداخته است.
جلال در «سرگذشت کندوها» که نخستین داستان نسبتا بلند او بود، به قضیه نفت و شکست مبارزات سیاسی سال‌های 29 تا 31 پرداخت. او در این کتاب به سبک قصه‌های سنتی ایران، با «یکی بود یکی نبود» داستان خود را آغاز می‌کند.
«مدیر مدرسه» داستان نسبتا بلندی از جلال آل احمد است که در سال 1337 منتشر شد.
این داستان به نوعی بیان خاطرات فرهنگی آل‌احمد است. خود او در مورد این کتاب گفته است: «حاصل اندیشههای خصوصی و برداشت‌های سریع عاطفی از حوزه بسیار کوچک اما بسیار موثر فرهنگ و مدرسه».
جلال در این کتاب به روابط افراد یک مدرسه با هم و روابط مدرسه با جامعه پرداخته است.
سال 1340 جلال داستان بلند تاریخی «نون والقلم» را به نگارش در آورد. عنوان این کتاب اشاره به سوره 68 قرآن است.
نویسنده در این داستان به سنت قصه‌گویی شرقی، دلایل شکست نهضت‌های سیاسی آن دوران را در لفافه یک دوران تاریخی، مورد ارزیابی و نقد قرار داده‌است.
تمبر یادبود
حوادث داستان «نون والقلم» مربوط به اوایل حکومت صفویان است و زبان آن به اقتضای زمان آن نسبتا کهنه است.
«نفرین زمین»رمان دیگری از جلال است که در سال 1346 منتشر شد. رمانی روستایی که بازتابی از جریان‌های مربوط به اصلاحات ارضی در آن بیان شده است.
«پنج داستان» جلال در سال 1350 یعنی دو سال پس از مرگ او منتشر شد.
اثر داستانی دیگر جلال، مجموعه شش قصه کوتاه قدیمی از «طوطی نامه» بود که با تحریری نو در سال 1351 منتشر شد.
آل احمد این قصه‌ها را با همکاری سیمین دانشور در زمانی که مشغول تدوین پایان نامه دکترای خود بود، یافته بود.
آخرین اثر داستانی آل احمد رمان کوتاه «سنگی بر گوری» است که موضوع آن فرزند نداشتن وی است.
این داستان برای نخستین بار 12 سال پس از مرگ وی در سال 1360 منتشر شد.
سفرنامه:
سفرنامه‌های جلال را می‌توان در این کتاب‌ها خلاصه کرد: اورازان (1333)، تات‌نشین‌های بلوک زهرا (1337)، جزیره خارک در یتیم خلیج فارس (1339)، خسی در میقات (1345)، سفر به ولایت عزرائیل (1363)، سفر روس (1369) سفر آمریکا و سفر اروپا که هنوز منتشر نشده‌اند.
مقالات:مقالات و کتابهای تحقیقی این نویسنده ایرانی از این قرار هستند: گزارش‌ها (1325)، حزب توده سر دو راه (1326)، هفت مقاله (1333)، سه مقاله دیگر (1341)، غرب زدگی (1341)، کارنامه سه ساله (1341)، ارزیابی شتابزده (1342)، گفتگوها (1346)، یک چاه و دو چاله (1356) و در خدمت و خیانت روشنفکران (1356).
ترجمه:آل احمد آثار مهمی را از آلبرکامو، آندره ژید، ژان پل سارتر و داستایوفسکی ترجمه کرده است.
آثاری که آل‌احمد آنها را به فارسی برگردانده است عبارتند از: «عزاداریهای نامشروع» (1322)، «محمد آخرالزمان» نوشته بل کازانوا (1326)، «قمارباز» اثر داستایوفسکی(1327)، «بیگانه» اثر آلبرکامو به همراه علی اصغر خبره زاده (1328)، «سوء تفاهم» اثر کامو (1329)، «دستهای آلوده» اثر سارتر (1331)، «بازگشت از شوروی» اثر ژید (1333)، «مائده‌های زمینی» اثر ژید به همراه پرویز داریوش (1343)، «کرگدن» اثر یونسکو، (1345)، «عبور از خطـ» اثر یونگر به همراه محمود هومن (1346)، «تشنگی و گشنگی» اثر یونسکو (1351)، که در حدود 50 صفحه از این آخرین کتاب را آل‌احمد ترجمه کرده بود که مرگ باعث نشد آن را به پایان ببرد و پس از وی منوچهر هزارخانی بقیه کتاب را ترجمه کرد.
نامه‌ها:نامه‌های جلال در سال 1364 منتشر شد. این مجموعه حاوی نامه‌های او به دوستان دور و نزدیکش است.
* معرفی برخی از آثار منتشر شده درباره جلال1 - «غروب جلال»، نوشته سیمین دانشور است و دو بخش را شامل می‌شود: بخش اول «شوهرم جلال» که درباره زندگی و اندیشههای آل احمد نوشته شده است و بخش دوم «غروب جلال» که درباره روزهای پایانی زندگی آل احمد است و صحبت‌هایی درباره فوت او مطرح می‌شود
این کتاب در سال 1360 منتشر شد.
2 - «نقدی بر غربزدگی» نوشته داریوش آشوری.
3 - «چکامه زخم» مجموعه 47 شعر است که برای آل احمد سروده شده‌است این مجموعه را علی بهداروند در سال 1372 منتشر کرد.
در این کتاب شعرهایی از مهدی اخوان ثالث، احمد شاملو، م.آزاد و حسین منزوی آمده است.
4 - «عامیانه‌های جلال آل‌احمد»، نوشته محمدرضا دربیگی که در سال 1377 منتشر شد.
5 - «یادنامه جلال آل‌احمد» مجموعه مقاله‌هایی از علی شریعتی، محمد علی جمالزاده، عبدالکریم سروش، آیت‌الله طالقانی و دیگر موافقان و مخالفان جلال آل‌احمد است که درباره او نوشته شده‌اند. این کتاب را علی دهباشی در سال 1378 منتشر کرد.
6 - «خشت و شیشه» نوشته ناصر فتحی راسخ است که درباره هنر معماری در آثار جلال بحث می‌کند. این کتاب در سال 1386 منتشر شد. قانونی هر ناشری اجازه دارد آثار وی را همچون دیگر نویسندگان منتشر کند.